Książka – zapis myśli ludzkiej utrwalony w różnej formie mający trwały charakter.
Dzisiejsza postać książki wywodzi się od kodeksu, czyli kartek papieru połączonych grzbietem, które zastąpiły poprzednią formę dokumentu piśmienniczego, czyli zwoju. Historia piśmiennictwa jest jednak o wiele dłuższa i bardzo ciekawa. Książka przybierała różnorodne formy. Oto najważniejsze etapy jej przemian:
Żywa książka (człowiek) – w czasach, gdy ludzkość nie znała jeszcze pisma istnieli w plemionach wybrani ludzie, którzy zapamiętywali wszystkie ważne fakty, a potem opowiadali o nich swoim współplemieńcom.
Malowidła jaskiniowe (początki pisma obrazkowego) – to pierwsze pisemne sposoby przekazywania myśli innym ludziom. Były to najczęściej wizerunki zwierząt, ludzi, polowań lub innych wydarzeń. Takie rysunki naskalne z początku epoki neolitycznej odnaleziono w jaskiniach w Afryce, Indiach, Hiszpanii, Francji i Ameryce Północnej.
Gliniane tabliczki (pismo klinowe) powstało ok. 4 tys. lat p.n.e. w Mezopotamii. Sumerowie odciskali na tabliczkach z gliny znaki przy pomocy zaostrzonej twardej trzciny lub drewnianego rylca. Po obustronnym zapisaniu suszono je na słońcu lub wypalano co nadawało im trwałość. Tabliczki przechowywano w pierwszych bibliotekach.
Pismo obrazkowe (hieratyczne) w Egipcie stosowano takie pismo od 3 tysiąclecia p.n.e. Hieroglify były zapisywane w kolumnach od góry do dołu albo w rzędach. Występowały najczęściej na ścianach świątyń, w grobowcach faraonów oraz na papirusie – materiale pisarskim otrzymywanym z łodyg rośliny rosnącej nad brzegami Nilu. Arkusze papirusu sklejano we wstęgi, z których powstawały zwoje. Hieroglify zostały odczytane dopiero w 1822 r. przez prof. Champolliona.
Tabliczki woskowe w starożytnym Rzymie i Grecji do sporządzania podręcznych notatek. Do wydrążonej deseczki wlewano zabarwiony na czarno wosk. Po tym wosku pisano metalowym rylcem. Takie deseczki można było łączyć ze sobą. Dwie to był dyptyk, trzy tryptych, kilka to poliptych.
Zwój – forma książka znana w starożytnym Egipcie, Rzymie i Grecji. Wykonany był z papirusa lub pergaminu (specjalnie wyprawione skóry owcze, kozie lub cielęce). Liczył od kilku do kilkunastu metrów długości. Tekst pisany był po wewnętrznej stronie zwoju. Na początku lub na końcu miał tytuł lub nazwisko autora. Zwykle nawinięty był na drążek, z którego odwijano go prawą ręką, lewa zaś zwijała przeczytaną już część.
Kodeks – pierwowzorem były połączone ze sobą tabliczki woskowe, we wczesnym średniowieczu zaczęto łączyć ze sobą karty pergaminu. Karty pergaminu zabezpieczano drewnianymi deseczkami, które stały się okładką. Taka forma książki upowszechniła się w IV i V w. n.e. Z czasem kodeksy stawały się coraz bardziej zdobione. Były pisane ręcznie i posiadały kolorowe ilustracje (iluminacje), a okładki wykonane były z drogich materiałów zdobionych szlachetnymi kamieniami. Wartość jednej książki był większa niż kilka wiosek.
Książka drukowana – książki drukowane były najpierw na pergaminie później na tańszym papierze, który wynaleziono w Chinach. Pierwsze książki tzw. blokowe drukowano z jednego wyciętego klocka (drzeworytu). Były to najczęściej krótkie teksty lub karty do gry. Przełomem stał się wynalazek Jana Gutenberga - czyli ruchome czcionki. Można było je wykorzystywać wielokrotnie, przez co taki druk stawał się tańszy i książka mogła trafiać do coraz większego grona odbiorców. Pierwszy taki druk powstał w 1445r. – był to fragment z Księgi Sybilli. Książki wydrukowane przed 1501r. nazywamy inkunabułami. Druki takie naśladowały średniowieczne rękopisy. Z czasem rosły nakłady wydawanych książek i coraz mniej przypominały rękopisy a stawały się coraz bardziej podobne do współczesnych nam książek.
Książka elektroniczna – publikacja elektroniczna, e-book, e-książka – treść zapisana w formie elektronicznej, przeznaczona do odczytania za pomocą odpowiedniego urządzenia/oprogramowania. Publikacja elektroniczna ma szerokie znaczenie. W węższym znaczeniu to odwzorowanie tradycyjnej książki – papierowej, zapisanej jako tekst często uzupełniony multimediami lub jako zapis fonograficzny - mowa (książka czytana).
W załączeniu linki do dwóch ciekawych prezentacji opowiadających o historii i ciekawostkach dotyczących książek:
https://www.czytamwszedzie.pl/inspirujemy/jak-wygladaly-pierwsze-ksiazki/
https://biblioteka.pl/artykul/Wyobraz-sobie/9540